„Ogranicz dostępność alkoholu” – udział samorządu w kampanii na przykładzie Mikołowa

--

Mikołów jako jedna z nielicznych gmin w Polsce wprowadziła w 2018 roku uchwałę ograniczającą sprzedaż napojów alkoholowych, polegającą na zakazie tej sprzedaży w godzinach od 22.00 do 6.00. Kampania „Ogranicz dostępność alkoholu” wpisuje się w działania profilaktyczne prowadzone na terenie gminy i Mikołów na pewno do kampanii przystąpi. Chcielibyśmy jednak zachęcić inne gminy do skorzystania z możliwości, jakie ta akcja oferuje.

Daniel Melerowicz

W Polsce na 2500 gmin wciąż tylko około 200 wprowadziło zakaz sprzedaży alkoholu w godzinach nocnych, co stanowi zaledwie 8%. Badania, i to na nich powinniśmy się opierać, wskazują jednoznacznie, że ograniczanie fizycznej dostępności alkoholu jest jednym z głównych czynników zmniejszających jego spożycie, a co za tym idzie – skutki spożycia. Należy raz jeszcze przypomnieć, że wzrost spożycia alkoholu wiąże się ze wzrostem liczby chorób i śmiertelności, wypadków drogowych, a także ze wzrostem liczby kierowców pod wpływem alkoholu i chorób przenoszonych drogą płciową, ryzykownych zachowań seksualnych i użytkowników narkotyków. Dodatkowo wpływa na podniesienie wskaźnika przestępczości (w tym z użyciem przemocy) oraz wykroczeń przeciwko mieniu, zabójstw i samobójstw.

Nie można oczywiście zapominać o długotrwałych szkodach zdrowotnych – głównie zaburzeniach przewlekłych, przede wszystkim chorobach wątroby. Badania pokazują, iż, na przykład, obniżka cen alkoholu wiąże się ze wzrostem śmiertelności z powodu powikłań zdrowotnych przede wszystkim wśród rencistów, osób bezrobotnych, z niskim wykształceniem, z niskimi dochodami, z niższych warstw struktury społecznej. Na przykładzie Mikołowa widać to wyraźnie w pracy Centrum Integracji Społecznej, które już od ponad 15 lat funkcjonuje w mieście. To osoby zagrożone wykluczeniem społecznym zostają w pierwszej kolejności „ofiarami” taniego i powszechnie dostępnego alkoholu.
Widać więc wyraźną – dodatnią korelację pomiędzy fizyczną dostępnością alkoholu a poziomem spożycia i negatywnymi jego konsekwencjami: im wyższa jest dostępność alkoholu (większe zagęszczenie punktów sprzedaży, dłuższe godziny pracy sklepów z alkoholem, tańsze ceny alkoholu, więcej reklamy napojów spirytusowych), tym więcej osób pije alkohol.
Członkowie Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Mikołowie w swoich kontaktach m.in. z radnymi ciągle ten związek podkreślają. Akcentują jednocześnie, iż nie chcą ograniczać dostępu do alkoholu, bo takie mają „widzimisię” albo dlatego, że wydaje im się, że tak powinno być. Nie – dostępność powinna być ograniczana, ponieważ bardzo dużo badań wskazuje na dodatni związek pomiędzy dostępnością alkoholu a licznymi problemami, które zostały wymienione powyżej. Ta różnica może wynosić nawet kilkanaście, a w niektórych przypadkach kilkadziesiąt procent – to są ogromne różnice.
Zmniejszając dostępność alkoholu, poza oczywistymi pozytywnymi skutkami społecznymi (zdrowie i dobre samopoczucie mieszkańców), otrzymujemy korzyści ekonomiczne – zmniejszający się wandalizm (np. mniej zniszczonych wiat autobusowych), mniejsze zaangażowanie policji czy straży miejskiej, rzadsze hospitalizacje, niższa śmiertelność.
Warto również wspomnieć o ograniczeniach związanych z reklamą alkoholu. Powszechnie wiadomo, iż reklama napojów alkoholowych prowadzi do zwiększania ich konsumpcji. Na tego typu działania marketingowe najbardziej są narażone dzieci i młodzież. Po raz kolejny wyniki badań wskazują jednoznacznie, iż oglądanie reklam alkoholu zdecydowanie zwiększa ryzyko picia alkoholu przez osoby małoletnie. W tym obszarze Mikołów prezentuje ciekawe rozwiązanie będące przykładem łączenia kilku perspektyw.
W tym roku w gminie wprowadzono tzw. uchwałę krajobrazową, która reguluje sposób i przestrzeń, w jakiej reklama może się pojawiać. Obecnie miasto znajduje się w okresie dostosowawczym – przedsiębiorcy mają kilka miesięcy na zgłaszanie uwag. Wcześniej zauważono, że w wielu miejscach pojawiały się reklamy w postaci banerów oraz plandek, które nie tylko były fatalnej jakości – co powodowało konieczność ich częstej wymiany – ale były również brzydkie, szpeciły miasto. Nierzadko były też ustawiane przed sklepami czy innymi punktami prowadzącymi sprzedaż wyrobów spirytusowych i dotyczyły alkoholu. Uchwała krajobrazowa wprowadziła w tym zakresie spore ograniczenia. Teraz – po pierwsze, wielu właścicieli sklepów nie ma miejsca, żeby taką reklamę powiesić, a po drugie, nie ma środków, które trzeba zainwestować w nośnik reklamowy dobrej jakości.
Jest to dobry przykład połączenia troski o zdrowie mieszkańców, ekologię, estetykę miasta oraz dowód na to, że zarówno zarząd miasta, jak i radni w Mikołowie rozumieją, jak ważne jest kompleksowe rozwiązywanie problemów. Zatem, w jaki sposób przekonywać radnych do przyjęcia uchwał ograniczających dostępność alkoholu? To istotne pytanie, ponieważ opór czy trudności rzeczywiście mogą się pojawić. W Mikołowie sytuacja jest prostsza, ponieważ zarówno pracownicy Urzędu Miasta, jak i radni są otwarci na tego typu kwestie i bardzo świadomi ich znaczenia. Ta wysoka świadomość jest rezultatem przede wszystkim bezpośredniego kontaktu pomiędzy grupami reprezentującymi różne środowiska. Każdy pracownik samorządu ma obowiązek przyjmować takie rozwiązania, które są najkorzystniejsze dla mieszkańców, a jednocześnie informować radnych o skutkach takich czy innych przepisów. Częsty błąd – to przekazywanie radnym czy burmistrzom ogólnych, oficjalnych informacji w postaci raportów. To jest nieefektywne, ponieważ zarówno burmistrz, jak i radni toną w gąszczu informacji, dostają dziesiątki broszur i ulotek z trudnymi do zrozumienia danymi, a ponadto – suche fakty nie przykuwają uwagi. Na przykładzie Mikołowa widać – jeśli chcemy coś osiągnąć, przekonać swojego przełożonego do jakiegoś rozwiązania, to najlepiej się z nim spotkać osobiście. W Mikołowie jest to ułatwione, ponieważ zarówno burmistrz, jak i jego zastępcy są otwarci na taki kontakt. Można także z nimi rozmawiać telefonicznie czy za pomocą komunikatorów.
„Dla mnie jako burmistrza jednym z najważniejszych aspektów zarządzania miastem jest otwarta i bezpośrednia komunikacja pomiędzy przedstawicielami różnych środowisk, pracownikami urzędu a członkami rady miejskiej.
Urząd Miasta w Mikołowie jest uważny na każdy głos. Cieszy mnie, że naczelnicy i kierownicy naszych jednostek pozostają w ciągłym kontakcie z radnymi. Jeżeli ktokolwiek w mieście ma jakiś pomysł czy uwagi, to zawsze jesteśmy otwarci na dyskusję” – mówi Stanisław Piechula, burmistrz Mikołowa.
Jednak nawet jeśli urząd nie jest tak otwarty, zachęcam do podejmowania rozmów – to my, jako członkowie gminnych komisji czy innych organizacji, powinniśmy przedstawiać sprawy: czy to przełożonemu, czy radnemu. Musimy mówić otwarcie o korzyściach, ale i o zagrożeniach różnych rozwiązań. Mówiąc wprost – to mój obowiązek, jako członka komisji, żeby się zapoznać z badaniami i przedstawić skutki wprowadzonych zmian, podać przykłady, przedstawić jakąś ludzką historię, pokazać, jakie korzyści, czasem długoterminowe, może mieć miasto. To działa. Lobby alkoholowe dysponuje ogromnymi środkami na forsowanie dochodowych dla siebie ustaw – tak więc my również musimy „lobbować” za korzystnymi dla zdrowia mieszkańców rozwiązaniami prawnymi.
Bardzo owocne są mniej formalne spotkania – jako członek GKRPA oraz kierownik Centrum Integracji Społecznej przed wybuchem pandemii organizowałem z zespołem liczne ogniska integracyjne dla naszych klientów i ich rodzin, na które zawsze zapraszaliśmy przedstawicieli samorządu i radnych – ale nie tylko po to, żeby posiedzieć przy ognisku, ale właśnie po to, aby nawiązywać kontakt, relacje, żeby przekonywać i zachęcać radnych do wprowadzania zmian – to jest łatwiejsze i często skuteczniejsze niż przesyłanie raportów zawierających tylko dane liczbowe. Przystąpienie do kampanii „Ogranicz dostępność alkoholu” jest bardzo dobrą okazją do rozpoczęcia dyskusji w każdym mieście. Kiedy już „zasiejemy” ziarno zmiany, później będzie zdecydowanie łatwiej wprowadzać korzystne
dla zdrowia mieszkańców przepisy.

Artykuł pochodzi z miesiąca: Czerwiec 2021