Obchody Światowego dnia FASD/FAS w Sejmie RP
W ciągu ostatnich 10 lat w Polsce spadł odsetek kobiet, które w ogóle nie piją alkoholu, niezależnie od kategorii wiekowej. To dodatkowy argument za koniecznością podejmowania działań profilaktycznych dotyczących spożywania alkoholu przez kobiety planujące ciąże i ich partnerów – m.in. o tym mówili prelegenci na konferencji naukowej pn. „Zrozumieć Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych – FASD”.
Magdalena Borkowska
W ramach obchodów Światowego Dnia FAS, Dnia Świadomości FASD – 13 września 2021 roku – Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych wraz z Instytutem Matki i Dziecka w Warszawie oraz z Rzecznikiem Praw Pacjenta zorganizowała w Sejmie RP konferencję naukową pn. „Zrozumieć Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych – FASD”. Patronatem honorowym konferencję objęli: marszałek Sejmu RP Elżbieta Witek oraz przewodniczący Zespołu KEP ds. Apostolstwa Trzeźwości i Osób Uzależnionych bp Tadeusz Bronakowski. Wśród prelegentów znaleźli się przedstawiciele świata nauki, którzy przedstawili zagadnienie FASD z różnych, bliskich im perspektyw.
Bp Tadeusz Bronakowski podkreślił niezwykłą wagę świadomości rodziców i całego społeczeństwa na temat szkodliwego wpływu alkoholu na płód; powiedział: „to rodzice powinni stać na straży zdrowia przyszłego dziecka, troszcząc się o jego prawidłowy rozwój w każdej sferze”. Odpowiedzialność rodziny, kościoła, państwa i samorządu to obszary, którym poświęcono uwagę podczas Narodowego Kongresu Trzeźwości w 2017 roku, a przyjęte wówczas hasło Ku trzeźwości Narodu, jak podkreślił bp Bronakowski, powinno nadal wszystkim przyświecać. Odwaga i perspektywiczne myślenie to cechy, którymi powinni charakteryzować się liderzy życia politycznego, to do nich został skierowany apel o niezwlekanie z podejmowaniem działań mających na celu powstrzymanie procesu rozpijania społeczeństwa. Jako cel nadrzędny bp Bronakowski wymienił usunięcie reklam napojów alkoholowych z przestrzeni publicznej, gdyż oddziałują one na społeczeństwo, w tym na młode matki. Ponadto konieczne jest ograniczenie dostępności alkoholu zarówno ekonomicznej, jak i fizycznej.
Zastępca rzecznika praw pacjenta Grzegorz Błażewicz zwrócił uwagę na brak praworządnych zapisów do tyczących kobiet ciężarnych uzależnionych od alkoholu i niesienia im niezbędnej pomocy i wsparcia. Ponadto dodał, iż konieczna jest jak najwcześniejsza edukacja postaw prozdrowotnych. Nadmienił, że instytucja, którą reprezentuje, podejmuje wszelkie działania mające na celu wprowadzenie do programu edukacji, poczynając już od szkół podstawowych, przedmiotu wiedza o zdrowiu, który obejmowałby problematykę zdrowia psychicznego oraz uzależnień.
Katarzyna Łukowska, zastępca dyrektora PARPA, mówiła o znaczeniu powszechnego wprowadzenia w praktyce lekarskiej metody WRKI (Wczesne rozpoznanie i krótka interwencja) jako narzędzia umożliwiającego przeciw działanie zjawisku picia ryzykownego czy szkodliwego, a co za tym idzie – przyczyniającego się do zapobiegania wystąpienia Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych.
Katarzyna Łukowska zaprezentowała ponadto szereg działań edukacyjnych, jakie przez lata prowadziła
i nadal prowadzi PARPA w obszarze tematyki FASD. Działaniem ogólnopolskim otwierającym listę przedsięwzięć, była kampania Ciąża bez Alkoholu z 2007 roku z hasłem Nie piję za jego zdrowie! Szczególnie ważne działanie, zrealizowane w ramach edukacji i profilaktyki FASD, stanowiły opublikowane w „Medycynie Praktycznej” w roku 2020 Rekomendacje dotyczące rozpoznawania spektrum płodowych zaburzeń alkoholowych. Jak podkreśliła zastępczyni dyrektora PARPA, dokument ten jest szansą dla ujednolicenia diagnoz z zakresu FASD, stawianych w całej Polsce. Prezentację poświęconą powstałym rekomendacjom przedstawiła dr Katarzyna Okulicz-Kozaryn (Instytut Matki i Dziecka, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych) podkreślając, że powstałe
zalecenia polskich ekspertów są również szansą dla najmłodszych pacjentów, gdyż im wcześniejsza trafna diagnoza, tym większe szanse wdrożenia adekwatnej pomocy we wczesnych latach życia dziecka.
Prof. zw. dr hab. n. med. Ewa Helwich, krajowy konsultant w dziedzinie neonatologii (Instytut Matki i Dziecka w Warszawie) w swoim wystąpieniu przybliżyła wyniki badania przeprowadzonego w latach 2017-2020 przez Zakład Epidemiologii Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie. Zgodnie z otrzymanymi wynikami, 10% ankietowanych kobiet uważała, że spożywanie alkoholu w ciąży nie stanowi zagrożenia dla zdrowia i rozwoju dziecka. Takie przekonanie jest szczególnie silne w grupie wiekowej do 24 lat, a świadomość tematu rośnie wprost proporcjonalnie do wykształcenia. Jak podkreśliła prof. Helwich, ważne jest rozpowszechnianie szkoleń dla położnych z zakresu ciąży bez alkoholu, jak również poruszanie tego tematu w szkołach rodzenia, ale przede wszystkim niezbędna jest edukacja młodzieży, ponieważ w tej grupie świadomość zdrowotna jest niepokojąco niska. Dr n. med., specjalista pediatra Katarzyna Dyląg (Szpital Dziecięcy Św. Ludwika w Krakowie) wskazała długą drogę, jaką zwykle przemierzają mali pacjenci z FASD wraz z rodzicami bądź opiekunami, zanim dotrą do świadomego tematu specjalisty. Katarzyna Dyląg zaznaczyła tym samym kluczową rolę specjalistów pediatrii w badaniach przesiewowych i diagnostyce FASD/FAS. Zwróciła również uwagę na fakt, że dorosły pacjent z FASD nie istnieje w systemie zdrowotnym i pomocowym. Obszar ten wymaga wszelakich działań, by dorośli z FASD żyjący w Polsce nie byli pozostawieni sami sobie. Dr Małgorzata Klecka (Fundacja FASTRYGA w Lędzinach) w swoim wystąpieniu pod kreśliła znaczenie wczesnej diagnozy, rozumianej jako szansa dla właściwego wspomagania rozwoju dziecka, a nie etykietowania czy stygmatyzacji. Niezbędna jest też edukacja rodziców, a tym samym ich adekwatne wsparcie we wspólnej drodze, jaką przemierzają z dzieckiem z FASD/FAS dostosowując działania do ich potrzeb.
Natomiast dr Teresa Szumiło (Centrum Psychologiczne ITEM w Żywcu) zwróciła uwagę na brak w przestrzeni publicznej podmiotu, który kontrolowałby poziom i adekwatność świadczonych usług dla grupy docelowej, czyli dzieci z FASD. Ponadto podkreśliła potrzebę upowszechniania jednolitych standardów diagnostycznych wśród specjalistów, powołując się na opublikowane w zeszłym roku Rekomendacje.
Z kolei dr n. med. Lidia Popek, konsultant wojewódzki w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży (Mazowieckie
Centrum Neuropsychiatrii) powiedziała, że to, czy dziecko będzie miało problemy ze zdrowiem psychicznym zależy
również od genotypu ojca i faktu czy w okresie reprodukcyjnym spożywał napoje alkoholowe. Dr hab. n. med. Justyna Król-Całkowska, prof. nadzw. Uczelni Łazarskiego w Warszawie uważa, że problem nadużywania alkoholu dr Obłąkowska podkreśliła także wagę takie, go czynnika jak konieczność etykietowania napojów alkoholowych informacją o szkodliwym działaniu alkoholu dla kobiet w ciąży.
Dr hab. Anna Cabak, prof. ucz. (Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie) wskazała na duże znaczenie
i wielorodność możliwości zastosowania terapii zajęciowej wśród dzieci z FASD. Natomiast prof. Joanna Jasińska - prorektor ds. dydaktyki i rozwoju Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego zaprezentowała badanie przeprowadzone przez naukowe koło studenckie. Otrzymane wyniki pokazały m.in., że studenci kierunków medycznych mają większy zasób wiedzy z zakresu szkodliwego działania alkoholu na dziecko w życiu płodowym niż studenci WUM kierunków niemedycznych. Dodatkowo zaobserwowano, że indywidualny poziom spożywania alkoholu wpływa na zakres posiadanej wiedzy o FASD.
Dr n. med. Olga Adamczyk-Gruszka (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach; Collegium Medicum) w swoim wystąpieniu podkreśliła, że nie ma bezpiecznej dawki alkoholu w ciąży, a panowie powinni pamiętać, że ich spożycie również wpływa na jakość przekazywanego przez nich materiału genetycznego. Ponadto alkohol obniża poziom testosteronu, tym samym zmniejsza szansę posiadania syna.
W podsumowaniu wypowiedzi prelegentów wybrzmiało hasło: Zostańmy adwokatami dzieci i osób z FASD, nie bądźmy obojętni na ich losy. Wszystkich Państwa zapraszamy do poznania przebiegu całej konferencji – w zakładce Aktualności na stronie internetowej www.ciazabezalkoholu.pl.